Czy w "Wołyniu" jest światło?

Film wydarzenie, film manifest - niezależnie od pojedynczych ocen, "Wołyń" pozostanie już w historii polskiego kina. Wojciech Smarzowski przygotowywał się do tego tytułu szczególnie długo. I rzeczywiście, widać w filmie maestrię faktograficzną, precyzyjne odtworzenie faktów  wstydliwych dla obu stron - ukraińskiej i polskiej. Najważniejsze chyba jest jednak to, że w tym wielkim widowisku, filmie z dużym budżetem, zrealizowanym z pietyzmem i starannością detali, twórcom nie chodziło o skandal, o przedstawienie dwubarwnej, czarno-białej wizji rzeczywistości.

Wracając do przez dekady zamiatanego pod dywan tematu rzezi wołyńskiej, Smarzowski nakręcił wielki fresk, z którego zapamiętuje się nade wszystko tragizm i okrucieństwo wojny, każdej wojny, czy może szerzej: każdego aktu przemocy. Ten ostry, miejscami drastyczny film, jest w tym sensie projektem pacyfistycznym - Smarzowski pokazuje na przykład do czego prowadzić może niezrozumienie z najbliższymi sąsiadami, zawierzenie jednej tylko doktrynie, albo wzmacnianie nacjonalizmów.

Są w "Wołyniu" momenty o szczególnej sile rażenia, zapadające w pamięć, nie pozwalające o sobie zapomnieć. Twórca "Róży" jak najdalej ucieka przed sielską wizją kresów, pokazuje rzeczywistość skudłaconą, oplutą, z wywalonymi bebechami, z sadyzmem zastępującym altruizm. Czy jednak jest w "Wołyniu" światło? Tak, majaczy w tle. Jest zamknięte w błękitnych oczach Zofii (Michalina Łabacz), w niewinności świata zewnętrznego, w stałości natury. Krew zmyje pierwszy lepszy deszcz, na każdą kolejną wiosnę Wołyń znowu wybuchnie zielenią. W tej niezmienności, ciągłości jest nadzieja. Jeszcze możemy być lepsi. Również dzięki kinu.

Recenzent

(fot. Marcin Oliva Soto)

Łukasz Maciejewski – urodzony w Tarnowie dziennikarz, krytyk filmowy i krytyk teatralny. Absolwent filmoznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim, wykładowca na Wydziale Aktorskim PWSFiT im. Leona Schillera w Łodzi, a od 2016 roku ambasador projektu „Kultura Dostępna” realizowanego przez Narodowe Centrum Kultury. Autor takich książek jak "Aktorki. Portrety", czy "Flirtując z życiem. Danuta Stenka w rozmowie z Łukaszem Maciejewskim".